Dr. Malcolm Kendrick – De stollingshypothese van hartaandoeningen

Het proces van beschadigde bloedvaten door (de ophoping van slecht “gerepareerde”) bloedstolsels dat leidt tot hartaandoeningen is de oorzaak van hartaandoeningen en is wat hartaandoeningen in stand houdt. Deze “stollingshypothese” is de uitkomst van het jarenlange onderzoek dat de Schotse Dr. Malcolm Kendrick (arts, schrijver, spreker en scepticus) in zijn nieuwste boek “The Clot Thickens” over het ontstaan van hartaandoeningen tot in detail uitwerkt. Dit zou niet opmerkelijk zijn ware het niet dat de gangbare opvatting over het ontstaan van hartaandoeningen van een andere oorzaak uitgaat, nl. die van verhoogde LDL-cholesterol.

Het boek is opgebouwd met een inleiding en twee delen met verschillende hoofdstukken. De inleiding zet de LDL-cholesterol hypothese uiteen en legt uit waarom deze verkeerd is. Deel 1 van het boek beschrijft de oorsprong en inspiraties van Kendrick’s stollingshypothese. Malcolm Kendrick maakt ook inzichtelijk waar deze hypothese in het verleden door anderen is voorgesteld, teruggaande tot Karl Von Rokitansky in 1852 en met inbegrip van een van Kendrick’s universitaire docenten. Deel 2 behandelt wat we kunnen doen om het risico op hartaandoeningen te verminderen in de context van de stollingshypothese (en mogelijke levensverwachting die wordt verkregen door het verminderen van verschillende risico’s).

• Er zijn veel bekende risicofactoren voor hartaandoeningen (geslacht, leeftijd, roken, te vaak zitten enz.). Malcolm Kendrick dekt deze – en minder bekende risicofactoren (Lupus, atypische antipsychotica, fibromyalgie, sociale ontwrichting, reumatoïde artritis enz.)
• De LDL-cholesterol hypothese kan geslacht en leeftijd niet verklaren als risicofactoren, laat staan Lupus of het gebruik van antipsychotica; de stollingshypothese kan dit wel.

Introductie – De LDL-cholesterol hypothese

Malcolm Kendrick is al bijna dertig jaar geobsedeerd door wat hartaandoeningen werkelijk veroorzaakt. Interessant is de manier waarop hij zijn eigen onderzoek aanvalt. Hij zal een hypothese ontwikkelen en deze vervolgens proberen te weerleggen. Als/wanneer hij het weerlegt, overweegt hij een andere hypothese – voortbouwend op wat hij heeft geleerd van de constructie en vernietiging van de vorige. Het was precies dit eliminatie-proces dat leidde tot de doorbraak met zijn nieuwe boek.

zeggen dat rokers meer kans hebben om te overlijden aan een hartaandoening dan niet-rokers en te zeggen dat mensen met lupus meer kans hebben om te overlijden aan een hartaandoening dan mensen zonder lupus verklaart niet de oorzaak van hartaandoeningen. Als je niet kunt uitleggen waarom dit het geval is, heb je de oorzaak van hartaandoeningen niet verklaard.

Malcolm Kendrick vat de geschiedenis van de LDL-cholesterol hypothese samen en hoe deze is gemuteerd van “cholesterol in voedsel verhoogt cholesterol in het bloed” (en veroorzaakt vervolgens hartaandoeningen) tot “vet in voedsel verhoogt cholesterol in het bloed” (en veroorzaakt vervolgens hartaandoeningen) tot “verzadigd vet in voedsel verhoogt het LDL-cholesterol” (en veroorzaakt dan hartaandoeningen). De hypothese is gaandeweg weerlegd (de reden waarom ze steeds is veranderd), maar de huidige opvatting heeft al enkele jaren de overhand. Malcolm Kendrick sloopt die opvatting systematisch af, maar dan wel op z’n Schots doorspekt met sarcastische humor; de tekst blijft ook voor de leek goed te volgen.

Hij vervolgt met te beschrijven wat er gebeurt als we verzadigd vet eten en hoe LDL’s (low-density lipoproteïnen – de dragers van cholesterol en andere stoffen) door het lichaam worden aangemaakt en hoe deze twee processen volledig gescheiden zijn. Malcolm Kendrick ziet niet in hoe verzadigd vet het LDL-cholesterol verhoogt (of de aanmaak van lipoproteïnen met een lage dichtheid).

Malcolm Kendrick merkt in het boek op dat het weerleggen van het verband tussen verhoogde cholesterol en hartaandoeningen (de conclusie van de LDL-cholesterol hypothese) langer duurde. Empirisch gezien is er slechts één uitzondering nodig om dat verband te weerleggen. Een voorbeeld van zo’n uitzondering op het verband tussen LDL-cholesterol en hartaandoeningen is het Minnesota coronair experiment. Dit was een grote (meer dan 9.000 deelnemers), gerandomiseerde (willekeurig gemaakte) gecontroleerde studie (de gouden standaard), die verzadigde vetten verving door meervoudig onverzadigde vetten. In de interventiegroep daalde het cholesterolgehalte, maar op hartaandoeningen had dit geen invloed. Sterker nog, hoe groter de daling van het cholesterolgehalte, hoe meer mensen er stierven. Voor elke daling van 1% in cholesterol was er een toename van 1% van het risico op overlijden. Daarnaast presenteert Malcolm Kendrick nog ander bewijs in dit hoofdstuk, al was dat overbodig om de hypothese te weerleggen. Bedenk ook dat de interventies die er in geslaagd zijn om cholesterol significant te verlagen geen belangwekkend effect hebben gehad op hartaandoeningen.

Deel 1 – Het proces van hart- en vaatziekten (HVZ)

Malcolm Kendrick laat ons in dit hoofdstuk kennismaken met veel belangrijke begrippen. Hij neemt de lezer aan de hand mee in de uitleg over de belangrijkste spelers in het proces van HVZ. Artsen zullen de termen kennen, maar Malcolm Kendrick wil graag dat ook de niet-medische lezer begrijpt wat belangrijk is om te weten.

Ik denk niet dat het overdreven is om te zeggen dat stikstofmonoxide de allerbelangrijkste molecule is voor de cardiovasculaire gezondheid die er is. Wat betekent dat alles wat de productie ervan vermindert, het risico op hart- en vaatziekten verhoogt, en vice versa.

Het is van belang om een van de belangrijkste spelers in dit veld – stikstofmonoxide – te behandelen, zodat de rest van dit artikel begrijpbaar is. Stikstofmonoxide is een krachtig antistollingsmiddel (iets dat bloedstolling voorkomt). Malcolm Kendrick stelt: “Ik denk niet dat het overdreven is om te zeggen dat stikstofmonoxide de allerbelangrijkste molecule is voor de cardiovasculaire gezondheid die er is. Wat betekent dat alles wat de productie ervan vermindert, het risico op hart- en vaatziekten verhoogt, en vice versa.” Door het hele boek heen vind je veel interessante informatie zoals dat wanneer stikstofmonoxide in de bloedvaten van de penis verhoogt wordt erectiestoornissen verholpen worden: dat is hoe Viagra werkt!

De verkorte versie van de stollingshypothese is dat bloedstolsels en bloedstolling de belangrijkste spelers zijn bij HVZ.

Het proces begint wanneer de bekleding van de slagaderwand op de een of andere manier is beschadigd. Dit stimuleert de vorming van een bloedstolsel (trombus) die het gebied bedekt, net zoals een korstje doet wanneer je huid beschadigt. Een nieuwe laag arteriële voering groeit dan over de bovenkant van de trombus, die deze effectief in de slagaderwand trekt. In de meeste gevallen wordt de overgebleven trombus dan volledig afgebroken en verwijderd. Als er echter een verhoogde mate van schade is, of grotere of hardere bloedstolsels worden gevormd, of de reparatiesystemen niet zo goed werken, zal herhaalde bloedstolling op dezelfde plek ertoe leiden dat plaques groter worden. Uiteindelijk zullen ze de slagader ernstig vernauwen en de bloedstroom vernauwen.

Malcolm Kendrick merkt op dat de bovenstaande passage niet controversieel is. Wat controversieel is, is het uitgangspunt van het proces. De LDL-cholesterol hypothese beweert dat verhoogde LDL-cholesterol hartaandoeningen veroorzaakt, doordat LDL-cholesterol de slagaderwand (op de een of andere manier) infiltreert en een opeenhoping veroorzaakt, die de slagader blokkeert. De stollingshypothese stelt dat alles wat de arteriële wand kan beschadigen het risico op hartaandoeningen kan verhogen en alles wat het herstel van de arteriële wand belemmert, het risico op hartaandoeningen kan verhogen en alles wat het bloed ‘klonterig’ maakt, het risico op hart- en vaatziekten kan verhogen.

De stollingshypothese verklaart waarom roken (maar ook andere zaken waar veel rook bij vrij komt zoals bijvoorbeeld houtvuren), lood en luchtvervuiling allemaal het risico op HVZ verhogen – ze kunnen de endotheelwand beschadigen, de productie van stikstofmonoxide verminderen en de bloedstolling verhogen. Diabetes is een bekende risicofactor voor HVZ. Diabetes kan de synthese van stikstofmonoxide verminderen, schade aan de endotheelwand veroorzaken en de bloedstolling verhogen. Veroudering schaadt het herstel van de arteriële wand. De aandoening Lupus kan schade aan de endotheelwand veroorzaken, maar misschien nog belangrijker, er zijn veel mechanismen waardoor Lupus bloedstolsels kan veroorzaken.

Deel 2 – Wat we kunnen doen om het risico op HVZ te verkleinen

Dit onderdeel kan worden samengevat als:

1. Vermijd dingen die de endotheelwand (en het vaatstelsel in het algemeen) beschadigen
2. Vermijd dingen die het herstel van de endotheelwand (en het vasculaire systeem in het algemeen) belemmeren
3. Vermijd dingen die de bloedstolling verhogen.

Als je bij dit deel van het boek bent gekomen, weet je welke risicofactoren je hebt die niet kunnen worden veranderd of vermeden, zoals leeftijd, etniciteit, sekse en genetica.

Het hebben van een ernstige (hoewel gelukkig zeldzame) aandoening zoals lupus verhoogt het risico. Malcolm Kendrick deelt een aantal zeldzame aandoeningen, waarvan ik er veel niet kende, die het risico verhogen en de stollingshypothese ondersteunen. Het laatste deel van het boek gaat in op wat we wel kunnen veranderen. Het kwantificeert ook aanpasbare risicofactoren in termen van schattingen van de toegenomen levensverwachting. Het blijkt dat zwaarlijvigheid (maar zonder diabetes) beter is dan een zittend bestaan lijden, wat op haar beurt weer beter is dan roken.

Wat kunnen we doen om het risico op schade aan de endotheelwand te verminderen?

Rook niet (uiteraard) maar vermijd ook in het algemeen rook (open vuur etc.), eet om diabetes type-2 te voorkomen en/of om het in remissie te brengen als u het al heeft, gebruik geen recreatieve drugs (cocaïne enz.), vermijd het gebruik van maagzuurremmers indien mogelijk; en vermijd o.a. luchtvervuiling.

Dingen die de synthese van stikstofmonoxide verhogen, zullen helpen om het endotheel gezond te houden. Veel interessante factoren die hierbij helpen zijn zonnebaden, Co-enzym Q10 (iets dat wordt aangetast door statines, interessant genoeg), ademen door je neus, bepaalde groenten (zoals rode biet, knoflook en bladgroenten), rode wijn en pure chocolade.

Er zijn veel voortreffelijk uitgebalanceerde mechanismen in het lichaam – bloedglucose, temperatuur, pH-balans, enz. Hoe ‘klonterig’ we zijn, is een ander voortreffelijk uitgebalanceerd mechanisme. We hebben een bepaald vermogen nodig om het bloed te laten stollen, anders zouden we al doodbloeden door een kleine wond. We hebben een bepaald vermogen nodig om niet te stollen, anders zouden bloedvaten geblokkeerd kunnen raken. Vitamine K is onze belangrijkste voedingsstof voor stolsels – het ondersteunt het vermogen om te stollen. Als we daarom na een operatie bloedverdunners (antistollingsmiddelen) krijgen, krijgen we vaak tegelijkertijd het advies om voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine K, zoals groene bladgroenten, te mijden.

Malcolm Kendrick behandelt in dit hoofdstuk essentiële omega-3-vetzuren. Deze hebben een aantal verschillende mechanismen om stolling te verminderen en lijken geen tegeneffecten te hebben. Uitdroging, fysieke stress (bewegen tussen warme en koude omgevingen), een zittend bestaan lijden, acute mentale stress en niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen kunnen allemaal de bloedstolling verhogen en moeten daarom zoveel mogelijk worden vermeden.

De hypothese testen

Malcolm Kendrick merkte op: ‘Al in 1981 werd een compilatie van 246 items verzameld en gepubliceerd in een wetenschappelijk artikel met de titel: “Een overzicht van 246 mogelijke coronaire risicofactoren”’. Malcolm Kendrick testte de stollingshypothese op deze bekende risicofactoren (geslacht, leeftijd, roken, sedentair gedrag etc.) en minder bekende risicofactoren (atypische antipsychotica, fibromyalgie, sociale ontwrichting, reumatoïde artritis etc.) en ze klopten allemaal met de stollingshypothese, daarentegen verklaart de hypothese van LDL-cholesterol vrijwel geen ervan. Hoe verklaart de hypothese van LDL-cholesterol dan houtbranden of lupus of atypische antipsychotica of reumatoïde artritis als risicofactoren voor hartaandoeningen? Het antwoord is – dat doet het niet.

“Het nieuwe boek van Malcolm Kendrick doet denken aan het citaat van Thomas Huxley toen hij voor het eerst hoorde van Darwins evolutietheorie: ‘hoe extreem stom (van mij) om daar niet aan te hebben gedacht’. Wat Kendrick presenteert is niets minder dan een verenigende theorie van hartaandoeningen, die verklaart waarom alles, van sikkelcelziekte tot diabetes tot een stressvolle levensstijl, het cardiovasculaire risico verhoogt (en hij doet het met een flinke dosis humor). Na tientallen jaren vast te zitten in de doodlopende straat die de LDL-hypothese is, is dit boek een openbaring. Het zou gelezen moeten worden door iedereen die ook maar een klein beetje interesse heeft in het begrijpen van hartaandoeningen en wat ze kunnen doen om zichzelf ertegen te beschermen.” Dr. Sebastian Rushworth

Door een doorbraak in zijn denken – de notie dat er sprake is van een proces i.p.v. een enkele oorzaak dat leidt tot hartaandoeningen – ging Kendrick op zoek naar dat proces en kwamen al die afzonderlijke oorzaken in een logisch verband te staan. Zou Dr. Malcolm Kendrick de verklaring van hartaandoeningen gevonden hebben? Het lijkt er wel op.

Dit artikel is gebaseerd op een samenvatting van het boek door Zoë Harcombe op “Diet and Health Today”.

Luister naar het interview met Malcolm Kendrick in de podcast met Zoë Harcombe

Links

Boeken van Dr. Malcolm Kendrick zijn:

• The Great Cholesterol Con
• Doctoring Data
• The enduring mystery of heart disease – The Clot Thickens – blogpost drmalcolmkendrick.org